1. Ի՞նչպիսի հիմնական կառուցվածք  և առանձնահատկություններ ունեն թչունները։

Թչունները սովորաբար կարող են լինել բարձրածավալ, բայց նրանց հիմնական կառուցվածքը և հատկությունները նույնպես պարզապես արտացոլված են։

1. ՀՀ հանդիպող ի՞նչպիսի թռչուններ գիտեք, որոնք գրանցված են կարմիր գրքում։

Հայաստանում հանդիպող թռչունների մեծ մասը գրանցված են կարմիր գրքում։

1. Ի՞նչպես են բազմանում թռչունները

Թռչունները բազմանում են տարբեր տարբերություններում: Երբեմն կարող են միասին մնացածների հետ հանդիպել, իսկ այլ դեպքերում կարող են տեղափոխվել տարածքային հարաբերություններում: Տարբեր թռչուններ հանդիպում են գետնաձի շրջանում, ձորունի վրա և այլն: Բազմաթիվ թռչուններ հանդիպում են նաև երկաթով կամ ջրի վրա։

1. Ի՞նչ դեր ունեն մարդու կյանքում և բնության մեջ։

Մարդու կյանքում և բնության մեջ կարևոր դեր ունեն նաև նմանատիպ պարզաբանություններ: Գործընթացները երկարությամբ շատ կարճ են, որոնք կարճատեսական ուղեկցություններն են ունենում։ Բնության մեջ նմանատիպ մասնակցությունները կարևոր են կանոնակարգին և համակարգիչ վիճակի մեջ։

Լրացուցիչ առաջադրանք, պատասխանել հարցերին․

1. Երկկենցաղները արտաքին կառուցվածքի ինչ առանձահատկություններ գիտեք

Երկկենցաղի արտաքին կառուցվածքը ներառում է անվտանգության, համառոտության, այլ շարժման հարցերին հետևյալ կարևոր կառուցվածքական մասնագետների մասին տեղեկության մասին։

1. Ներկայացնել Հայաստանում հանդիպող երկկենցաղներին

Երկկենցաղները Հայաստանում հանդիպում են հարցերում, որոնք մեծ առաջադրանք են ներկայացնում: Երկկենցաղները նաև կարող են լուծել միայնակ անվտանգությունից կամ համախառն խնդրերից հանդիպող ու մատչելի այլ դրականիների հետ:

1. Ինչպե՞ս են բազմանում երկկենցաղները

Երկկենցաղատեղի բազմանման հարցերի լուծումը արագ եւ կոնկրետ պատասխանում է կայուն խնդիրների, ապահովելու անվտանգության, եւ բացառապես գործադրումների համար:

1.Քորդավորներից՝ նշտարիկի արտաքին և ներքին կառուցվածքը։

Նշտարիկը ունի 8սմ երկարությամբ մարմին: Նրա կիսաթափանցիկ, իլիկաձև մարմինը կողքերից սեղմված է, իսկ գլխային և պոչային ծայրերում՝ սրված: Պոչը երիզող մաշկածալքն ավելի լայն է և իր ձևով կենդանու պոչին տալիս է երկսայր բժշկական գործիքի՝ նշտարի տեսք: Նա իր պոչի ծայրով խրվում է ավազի մեջ, իսկ մյուս ծայրը դուրս է ցցում կեր բռնելու համար:

Քորդան ձգվում է մարմնի ամբողջ երկարությամբ: Քորդան ճկուն լարի նման մարմնի համար ծառայում է որպես հենարան: Կլանի պատերին նշտարիկն ունի 150 զույգ խռիկներ, խռիկային ճեղքեր։ Նա գլխուղեղ չունի։ Գլխային ծայրում գտնվում է հոտառական փոսիկը, իսկ մարմնի ամբողջ մակերեսին ցրված են շոշափելիքի ընկալիչները:

2.Տափակ որդերի կառուցվածքը և բազմացումը։

Տափակ որդերը երկկողմանի հարթություն ունեն, նման են ժապավենի։Նրանց մարմինը տափակացած է մեջքափորային ուղղությամբ։ Մարմինը արտաքինից պատված է մաշկամկանային պարկով։ Վերջինս էլ բաղկացած է արտաքին թաղանթից, որի տակ գտնվում են մկանները։

3․ Կլոր որդերից ասկարիդի բազմացումը և կառուցվածքը։

Մարդու ասկարիդը մակաբուծում է մարդու բարակ աղիներում։ Մարդու ասկարիդի մարմինն իլիկաձև է։ Էգի երկարությունը 25-40 սմ է, արուինը՝ 15-25 սմ։ Արուի մարմնի հետևի ծայրը թեքված է դեպի փորային կողմը։

Բաժանասեռ է։ Էգն օրական կարող է դնել մինչև 250 հազար ձու, որոնց հասունացումը տեղի է ունենում արտաքին միջավայրում։ Նրանց ձվերը, սննդի հետ ընկնելով օրգանիզմ, առաջացնում են թրթուր, որոնք թափանցում են աղիներ, ապա լյարդի արյունատար անոթներ, որտեղից սիրտ։ Հետագայում այդ թրթուրն ընկնում է թոքեր, որտեղից բերան ապա կերակրափողովանցնում է մարսողության համակարգ։

4.Էխինակոկի բազմացումը և ի՞նչ վնաս է հասցնում մարդու օրգանիզմին։

Էխինոկոկը բազմանում է մսակեր և խոտակեր կենդանիների կյանքի ցիկլի միջոցով: Մարդիկ կարող են վարակվել երիզորդի ձվեր ընդունելով, ինչը հանգեցնում է կիստաների առաջացմանն այնպիսի օրգաններում, ինչպիսիք են լյարդը և թոքերը: Վնասը ներառում է օրգանների մեծացում, որովայնի ցավ և, ծանր դեպքերում, կյանքին սպառնացող բարդություններ, եթե կիստաները պատռվեն: Հաճախ բժշկական միջամտություն է պահանջվում։

Էխինոկոկը բազմանում է մսակեր և խոտակեր կենդանիների կյանքի ցիկլի միջոցով: Մարդիկ կարող են վարակվել երիզորդների ձվեր ընդունելով, ինչը հանգեցնում է կիստաների առաջացմանը, հիմնականում լյարդի և թոքերի մեջ: Կիստերը կարող են վնասել օրգաններին և, եթե պատռվեն, լուրջ վտանգներ առաջացնեն առողջության համար:

5.Օղակաձև որդերից՝անձրևորդի կառուցվածքը և բազմացումը։

Հողային որդերը սեգմենտավորված մարմնով անելիդներ են։ Նրանք բազմանում են զուգակցման միջոցով՝ փոխանակելով սերմը։ Ի հակադրություն, օղակաձև որդերը սնկեր են, որոնք առաջացնում են մաշկի վարակներ, որոնք կապ չունեն երկրային որդերի հետ:

6.Անձրևորդերը և կալիֆորնիական որդերը ի՞նչ դեր ունեն գյուղատնտեսության մեջ։

Հողային որդերն ու Կալիֆորնիայի որդերն ուժեղացնում են հողի բերրիությունը՝ օդափոխելով հողը, բարելավելով դրենաժը և քայքայելով օրգանական նյութերը: Նրանք նպաստում են սննդանյութերի ցիկլավորմանը և ստեղծում են ավելի առողջ միջավայր գյուղատնտեսության մեջ բույսերի աճի համար:

7.Ներկայացնել փետրվար ամսվա բլոգային աշխատանքները։

1. Թվարկեք 4- 5  քորդավոր կենդանի

Մարդիկ (Homo sapiens). Որպես կաթնասուններ՝ մարդիկ Chordata ցեղի անդամներ են:

Սաղմոն (օրինակ, Ատլանտյան սաղմոն — Salmo salar).

Հավ (Gallus gallus domesticus). Թռչունները, ինչպիսիք են հավերը, պատկանում են Aves դասին Chordata ցեղի մեջ:

Գորտեր (օրինակ՝ Ամերիկյան Ցուլֆրոգ — Lithobates catesbeianus). Գորտերի նման երկկենցաղները նույնպես ակորդներ են, որոնց վաղ զարգացման ընթացքում նոտոխորդ ունեն:

Կրիաներ (օրինակ՝ Կանաչ ծովային կրիա — Chelonia mydas). Սողունները, ներառյալ կրիաները, ակորդներ են, որոնք բնութագրվում են ողնաշարային սյունակով:

1. Ներկայացնել Նշտարիկի մարսողությունը և շնչառություն

Նշտարակի բերանը գտնվում է կարճ շոշափուկներով պսակի հիմքում։ Շոշափուկների անընհատ շարժի շնորհիվ ջուրը մղվում է դեպի նախաբերանային ճեղք, որտեղից էլ դեպի բերան։ Բերանին հաջորթում է կլանը, որտեղից էլ սնունդը անցնում է աղինք։ Աղինքուն կատարվում է մարսողություն, իսկ չմարսված մնացորդներըդուրս են բերվում հետանցքով։ Կլանի պատերին նշտարիը ունի 150 զույգ խռիկային ճեղքեր։

1. Ներկայացնել Նշտարիկի արտաթորությունը և սեռական օրգանները

Նշտարիկի արտաթորության համակարգը կազմված է մոտ 100 զույգ անոթներից, որոնք մի ծայրով բացվում են շուրջկլանային խոռոչի մեջ: Մարմնի խոռոչում այդ օրգանները կրում են քորոցաձև երկար բջիջներ, որոնց մեջ ներծծվում են նյութափոխանակության ավելորդ արգասիքները: Շուրջկլանային խոռոչի մեջ են բացվում նաև բազմաթիվ սեռական գեղձերի ծորանները: Սեռական բջիջները դուրս են բերվում ջրի հոսքով: Բեղմնավորումը կատարվում է ջրում:

1. Ներկայացնել Նշտարիկի նյարդային համակարգը և զգայարանները
2. Նշտարիկի քորդայի վերևում գտնվում է հաստ պատերով նյարդային խողովակը, որը մարմնի գլխային ծայրում փոքր-ինչ ավելի լայն է՝ առաջացնելով ուղեղաբուշտ: Նշտարիկը գլխուղեղ չունի: Նյարդային խողովակից զույգ-զույգ դուրս են գալիս նյարդերը և ուղղվում դեպի մարմնի տարբեր մասեր: Նշտարիկի զգայարանները թույլ են զարգացած: Ունի լուսազգաց բջիջներ, որոնցով տարբերակում է լույսը խավարից: Գլխային ծայրում գտնվում է հոտառական փոսիկը, իսկ մարմնի ամբողջ մակերեսին ցրված են շոշափելիքի ընկալիչները:

• Թվարկեք քորդավորներին բնորոշ հատկանիշները

Բոլոր քորդավորները ունեն որոշակի օրգան, որը կոչվում է “քորդա”։ Քորդան ձգուն լարի նման ձգվում է կենդանու ողջ մարմնով։ Այն կատարում է ողնաշարի դեր, բայց որոշ քորդավորների մոտ այն վաղ զարգացման ժամանակ դառնում է ողնաշար։ Քորդի առջև որոշ քորդավորների մոտ տեղադրված են խռիկներ ու իրենք պահպանվում են ողջ կյանքի ժամանակ բայց որոշ քորդավորների մոտ իրենք վաղ զարգացման ժամանակ դառնում են թոքեր։

• Քանի՞ անգամ է ամենամեծ չափերով քորդավոր կենդանին իր չափերով գերազանցում ամենափոքրին։

Ամենափոքր քորդավորների մի տեսակ կա, որը պատկանում է թրթուրաքորդավոր ենթատիպն, որոնց չափը ընդամենը մի քանի միլիմետր է (0.3 մմ կամ 300 միկրոմետր): Ամենամեծ քորդավոր կենդանին է կապույտ կետը, որի երկարությունը հասնում է մինչև 20-24 և նույնիսկ 33 մետրի։

Այսպիսով – իմանալով, որ 33 մետրը դա 34000 մմ դա նշանակում է, որ ամենամեծ քորդավոր կենդանին 30 հազար անգամ ավելի մեծ է քան ամենափոքրը։

• Ի՞նչ է քորդան

Ճկուն լարի նման այն ձգվում է մարմնի ողջ երկարությամբ ու կատարում է ներքին առանցքային կմախքի դեր: 

• Ի՞նչ բազմաբջիջ գորշ և կարմիր ջրիմուռներ ե ձեզ հայտն։ Բնութագրեք դրանց կառուցվածքը

Կարմիր ջրիմուռներ-պորֆիրան, խոնդրուսը, էուտորան: Կարմիր ջրիմուռների գույնը պայմանավորված է նրանով, որ քրոմատոֆորներում, բացի կանաչ քլորոֆիլից, պարունակվում են նաև այլ պիգմենտներ:

Գորշ ջրիմուռներ-լամինարիան, մակրոցիստիսը, ագարումը: Դրանց չափերը հասնում են մանրադիտակայինից մինչև մի քանի տասնյակ մետրի:

• Ջրիմուռները ավտոտրոֆներ են և ի՞նչ գործընթաց են կատարում։

Ջրիմոուռները ֆիլտռում են օդը։

Լրացուցիչ աշխատանք․

1. Ի՞նչ կառուցված ունեն  գլխարկավոր սնկերը 

Գլխարկ, պղամարմին, ոտիկ, սնկամարմին

1. Ի՞նչ է իրենից ներկայացնում սիմբիոզը

Սնկի և ծառի փոխշահավետ կապը տարբեր օգանիզմների միջև կոչվում է համակեցություն կամ սիմբիոզ: 

1. Գտնել 5 հետաքրքիր փաստ գլխարկավոր սնկերի 

Փաստ 1․ Աշխարհում կա ավելի քան 2 միլիոն տեսակի սունկ, որոնցից դասակարգված են միայն մոտ 80 հազարը:

Փաստ 2․ Սնկերի շատ տեսակներ գիշատիչներ են: Գիշատիչ սնկերը հատուկ հարմարություններ ունեն, որոնց միջոցով միջաներ են որսում: Կան նաև տեսակներ, որոնք փոշոտելով իրենց սպորները և ներթափանցելով զոհի մեջ, աճում են նրա մեջ:

Փաստ 3․   Միջինում ամեն սունկ  բաղկացած է մոտ 90% ջրից(ճիշտ ինչպես մարդը):

Փաստ 4, Գտնված ամենամեծ սնկերից է համարվում ԱՄՆ-ում 1985թ-ի գտնված օբյեկտը,որը կշռել է 140կգ: Ամենամեծ սունկը ապրում է ԱՄՆ-ի Օրեգոն նահանգում:Նրա սնկամարմնի մակերեսը մոտ 900 հեկտար է և այն կշռում է մի քանի հարյուր տոննա:

Փաստ 5․ Սնկերը բույսեր չեն,ինչպես ընդունված էր նախկինում,քանի որ նրանք չունեն քլորոֆիլ, բայց միևնույն ժամանակ նրանք կենդանիներ չեն,քանի որ չունեն ստամոքս:

1.Այս միկրոօրգանիզմների միջին չափսը տատանվում է 20-ից 500 նանոմետրերի միջև. Անզեն աչքով դրանց անհնար է տեսնել:

2.Retroviridae կոչվող վիրուսների շնորհիվ հնարավոր է ներդնել պետք եղած գեները մարդու քրոմոսոմների մեջ. հենց դրանց շնորհիվ է գիտնականներին հաջողվել կլոնավորել կենդանիներին:

3.Մարդկային գենի մեջ պահպանվել է ահռելի տեղեկատվություն բազմաթիվ հին վիրուսների մասին, որոնք վաղուց վերացել են երկրի երեսից:

4.Ըստ վիրուսների արտաքին կառուցվածքի՝ ընդունված է նրանց 4 պայմանական խմբերի:

5. Մարդու մարմնի որոշ բջջային կառուցվածքներ վիրուսներ են, որոնք անհիշելի ժամանակներից էվոլյուցիայի արդյունքում միաձուլվել են մարդկային օրգանիզմի հետ: